Quantcast
Channel: O Embigo do Becho
Viewing all 344 articles
Browse latest View live
↧

CAPITÁN GOSENDE DESCOBRE UN PETRÓGLIFO EN SABUCEDO-A ESTRADA (Faro de Vigo, 21-12-2014)

December 21, 2014, 1:41 am
$
0
0
.
.
.
.
.

Antes de compartir con vostedes a nova gozosa do gravado rupestre, permítanme falarlles, aínda que sexa ás carreiras, da excursión que os Gosende fixemos o domingo día 7 á peneda do monte do Seixo coñecida pola Ventá do Areal.
            A Ventá do Areal é un bloque granítico que, na lomba de poñente daquela montaña, nomea a estrema dos concellos de Cerdedo, Forcarei e Cotobade (coordenadas: X-550.584; Y-4.703.650). O verdadeiro marco de deslinde sitúase a uns 140 m, cara ao SE. Alí estivemos en tarde de aloveado, para comprobar como, dende o pedroso abrigadoiro, é posíbel albiscar a parroquial de Caroi, sita a uns 3 km de distancia, cara ao oeste.
            A súa condición de privilexiada atalaia foi moi apreciada no pasado, pois, segundo contan, ao abeiro daquel furado petón, os pastores que apacentaban o gando en domingo, podían seguir a misa celebrada no Santiago de Caroi. A présa dos animais non entende de días santos. Oír misa dende a Ventá do Areal equivalía a facelo sobre chan sagrado. Constatamos que o vento transporta sen dificultade o son das campás, xa que logo, os fieis de lonxe, descifrando a linguaxe dos sinos, decatábanse do comezo da liturxia e do intre da transubstanciación.  
            O cubo de pedra que arma a Ventá do Areal acada uns 5 m de alto e 10 x 8 m de superficie. O van que se abre na face oeste ten 1’50 m de macheta e 1’73 m de lintel. Estas medidas van aumentando cara ao interior do acubillo que remata nunha angosta bifurcación. A luz do sol cóase, desfeita en raiolas, polas reganduxas da bóveda e, probabelmente, un feixe efémero ilumine o habitáculo, cadrando co solsticio de verán. A ausencia de vexetación alta por diante do penedo e o cheiro a xurro delatan que rabaños e greas o empregan para gorecerse. A Ventá do Areal é unha das estacións míticas do Seixo e foi debuxada polo amigo Joāo Bieites para O santuario perdido dos celtas (2008).
Unha semana despois, na xornada do 14 de decembro, a tropa dos Gosende exploramos os predios montuosos das Baiúcas, deslinde natural dos tres concellos da bisbarra de Tabeirós-Terra de Montes (A Estrada-Cerdedo e Forcarei).
            Dabamos resposta, deste xeito, a un amábel correo electrónico recibido días atrás (ás veces vémonos incapaces de responder satisfactoriamente a todas as cuestións, mostras de apoio ou encomendas que ateigan a nosa bandexa de entrada).
O remitente do e-mail, Carlos Filloi, advertíanos da existencia na zona dun gravado rupestre inédito, ou sexa, aínda non rexistrado no inventario de Patrimonio nin consignado no PXOM da Estrada. A seguir, reproduzo as indicacións do noso informante: “debedes ir ao monolito que se atopa no alto da estrada Forcarei-A Estrada (perto do límite entre os concellos da Estrada e Cerdedo). 330 m ao oeste do monolito (mirando cara ao monte Coirego (Cotobade)), veredes un afloramento rochoso de granito, en caída ao sur. Na face superior do mesmo, atoparedes o gravado”. Mesmo semellaban as claves para atopar tesouros, consignadas no Ciprianillo.
            Con menos motivos témonos botado á aventura, polo que, celebrando a proposta dun novo reto, o pasado domingo puxemos rumbo ao monolito. Dadas as cinematográficas connotacións do destino, aquela misión converteu o noso vehículo na nave Discovery; o navegador GPS asumiu o papel da computadora Hal 9000.
            Moito desexariamos que o pedrón das Baiúcas irradiase sabedoría e clarividencia aos catro ventos, a semellanza do monolito de Clarke-Kubrick, mais, ben sabemos que o corazón das autoridades daquel territorio é refractario a calquera novidade que non se traduza en réditos electorais.
            Atracamos a nave, é dicir, o automóbil, nun tramo abandonado da estrada EP-7001 (“7001: A Space Odyssey”, a realidade aliárase coa ficción), a carón do devandito fito conmemorativo (150º aniversario do Partido Xudicial da Estrada, 1840-1990).
            Dende a crista-miradoiro do Outeiro da Pena, Xoán Soto, Anjo Torres, Ana Santiso, Nando Vázquez e quen escribe diriximos os nosos pasos, toxeira abaixo, dirección noroeste, seguindo as directrices expostas e aproveitando unha carrilleira aberta polo gando ceibo.
            En ausencia de coordenadas, a nosa intención era afastarnos cara a poñente e bater un sector de 300-350 m de raio e 100 m de arco, tomando como referencia o chantón. Porén, apenas nos arredaramos uns 80 m do fito cando, ao agocho do toxo, nunha rocha de pequenas dimensións, albisquei a presenza de coviñas. As máis delas aparecían cubertas polo brión. O panel adoptara a aparencia dun lenzo de imprimación terrosa, salferido de moutas verdes (desculpen a inmodestia, mais, o que o ollo non atinxe, atínxeo a intuición do cazatesouros). Aquela valgada reunía todas as características para inspirar a creatividade do artista rupestre. Nós non eramos os primeiros en ficar arroubados pola beleza da paisaxe.
            Tras apachocar a mesta e punxente vexetación que arrodeaba o penouco, pólvora en caso de incendio, puidemos contar 23 coviñas. O gravado organízase en dous conxuntos ben diferenciados. O espectador, orientado cara ao nordés, percibe, á dereita, un aliñamento en paralelo de media ducia de “fosettes” (tres e tres, coma o 6 do dominó); á esquerda, esparéxense as outras dezasete.
            O afloramento ben puidera ser o “bico do iceberg”. Cantas sorpresas se ocultarán baixo a fronde e o sedimento? Cantos segredos oculta aquel anfiteatro filoniano, illado entre a lousa e a pedra de gran? Cómpre recuar uns 4.000 anos no tempo, para enxergar en toda a súa magnitude o depósito arqueolóxico.
            O novo achado, á espera de datos máis precisos, foi bautizado co nome de “petróglifo do Outeiro da Pena” (coordenadas: X-549.565; Y-4.716.032). O gravado rupestre localízase a 683 m de altitude e compete a súa preservación ao concello da Estrada e aos comuneiros de Sabucedo. Urxe, pois, desbravar a matogueira que o asoballa e pon en risco a súa integridade. A fronteira co concello de Cerdedo (parroquia de Tomonde) trázase a escasos 100 m cara ao sueste. O diámetro das coviñas oscila entre os 4 e os 8 cm, aprox.
            Espelímonos na busca polas inmediacións, mais, a noite botóusenos enriba inexorabelmente. Apenas houbo tempo para retratármonos oufanos ao pé da nosa descuberta e gozar dos máxicos instantes dun solpor irrepetíbel. Prometemos volver. Fica pendente cumprir o mandado do noso amigo Filloi. En breve, organizaremos outra expedición na procura do seu petróglifo. Con certeza, demos cun caladoiro tan copioso coma descoñecido.
            O colectivo Capitán Gosende engade un novo gravado rupestre ao seu currículo. E van sete: Laxa das Filloeiras (Pedre), Laxa do Sangal (Cerdedo), petróglifo do Outeiro da Bichoca (Chamadoira-Cerdedo), petróglifo da Cerqueira (Biduído-Cerdedo), petróglifo do Outeiro de Riba (Biduído-Cerdedo), gravado (histórico) do muíño de Herdeiros de Baixo (Abelaíndo-Cerdedo) e petróglifo do Outeiro da Pena (Sabucedo-A Estrada). Non esquezamos os riscos cruciformes (medievais) que adobían o antropomorfo do Coto das Insuas (O Serrapio).
Bo Nadal. Que a imperturbabilidade do monolito os arrede do lado escuro da forza.
.
.
.
↧
Search

AELG.GAL

December 22, 2014, 9:18 am
↧
↧

PROPOSTAS LITERARIAS

December 22, 2014, 3:12 pm
↧

"O CRIME DE PARDESOA" e a Colección Cerdedo in the Voyager no CADERNO DA CRÍTICA de Ramón Nicolás

December 23, 2014, 3:40 pm
↧

ENTREVISTA PARA "RADIO RONCUDO" (Cara ao minuto 17:40)

December 27, 2014, 1:42 pm
↧
↧

DOUS PETRÓGLIFOS MÁIS EN SABUCEDO (Faro de Vigo, 31-12-2014)

December 31, 2014, 3:47 am
$
0
0
.
.
.
 .
.
.
.
.
.

O prometido é débeda e, así que houbo oportunidade, a tropa dos Gosende (as malas linguas de Cerdedo seica se refiren a nós como “la pandillita”) desprazámonos de novo á fronteira sur do concello da Estrada, parroquia de Sabucedo, para continuar o labor de localización e rexistro dos gravados rupestres existentes naquela valgada que, orientada cara ao sudoeste, acocha a nacenza do río de Quireza. Onde haxa “pandillitas”, gárdense os “golfos apandadores”.
Nesta ocasión, o grupo de exploradores emerxentes estaba composto por Ana Santiso, Anjo Torres, Xoán Soto, Nacho Grande, Pedro Peón, Manuel Vidal e quen asina esta crónica. 
            A xornada do domingo 21 trouxo ceos limpos e temperatura agradábel, tendo en conta a altura do ano na que nos atopamos. A ausencia de nubes, malia cadrar co día máis curto do ano, deunos marxe para cubrir un bo anaco de monte. O solsticio de inverno colleunos a pé de obra. Para a nosa angueira, gañar o favor dos deuses esixe someterse a unha sesión semanal de acupuntura (no noso argot, “toxing”) e aproar a intemperie con resignación. Caía a tarde en Sabucedo e no Hemisferio Sur principiaba o verán.
            Bateuse unha superficie de terreo dunhas 15 hectáreas aprox., afástandonos até os 400 m do monolito conmemorativo, fincado á beira da estrada EP-7001. Lomba abaixo, desbotamos os soportes filonianos, para centrar a nosa atención nas prominencias graníticas.
            A luz de poñente, emitida por un sol instalado na súa máxima declinación sur respecto ao Ecuador terrestre (-23º 27’), era propicia para desenvolver a misión que nos tiñamos encomendado, porén, pasaban as horas e non se obtiñan os froitos desexados. En palabras dos vellos, “en decembro o sol non sae de detrás do outeiro”. Non desesperemos, axiña mudará a situación e un sol rexurdido, pouquiño e pouco, irá arruñando as poleiras do ceo. En xaneiro unha hora por enteiro.
Dende a máis remota antigüidade, a humanidade celebra o renacemento do sol, o espernexar do Sol-Neno. No ano 321, imperando Constantino I, Roma adopta o cristianismo como relixión oficial, facendo cadrar a efeméride do Sol Invictus, o 25 de decembro (no remate das festas da Saturnalia), coa data do nacemento de Cristo (resonancias mitraicas). Ave Sol Invictus! É tempo de varrer as lareiras e acender no fogar o lume novo de Nadal. En Cerdedo, é tempo do Xan Fiz.  
            Tornemos ao rego. Aínda que as tarefas de busca nos obrigaban a non afastar a vista do chan (tamén, o natural esgrevio daquela caivanca), era imposíbel resistirse á contemplación do espectáculo do solpor. O devalo do astro rei tinguiu de laranxa o horizonte. Non todo ía ser perfecto, a ausencia de vento permitía que a fumarola da pestífera Celulosa asomase por detrás do monte Cádavo (no deslinde dos concellos da Estrada, Moraña e Campo Lameiro).
            Ao pouco de se ocultar o sol, o planeta Venus fíxose co protagonismo da escena celeste, iluminando coa súa inxel candeeira a nosa trafega: “Aluméame, alumea, estreliña da fortuna; aluméame, alumea, mentres que non sae a lúa”. Non hai cartos que paguen o espectáculo da natureza. Ímolo dicir en voz baixa, non vaia ser que ao Goberno se lle dea por privatizar o seu desfrute (pay per view).
            Cando estabamos a piques de claudicar (situación insoportábel para calquera Gosende), co equipo esparexido, aquí e acolá, polo monte, o compañeiro Anjo Torres, do clan dos Cortizo de Carballás, reclamou a nosa atención, berrando e abaneando os brazos en sinal de triúnfo. Que chova, que vente, Capitán Gosende!
            Como ben nos indicara Carlos Filloi, o noso amábel informante, o gravado rupestre ocupaba a face superior dun bolo granítico. A rocha escolleita para a talla sitúase a 635 m de altitude, mide uns 10 m de lonxitude e presenta unha orientación NO-SE (coordenadas: X-549.251; Y-4.715.922), afastada uns 400 m do monolito, dirección sudoeste.
            O petróglifo componse de 19 coviñas, case impercetíbeis por mor da erosión e o lique. Xacando, a face norte do penedo padeceu extracción, posto que o bordo presenta a trabada implacábel das cuñas de canteiro. Cecais, o conxunto que chegou a nós é só unha parte do panel orixinal. O emprego daquela encosta como canteira evidénciase na meirande parte dos seus afloramentos. En calquera caso, felicitámonos polo éxito. O novo achado bautizouse co nome provisional de “petróglifo do Outeiro da Pena II”.
            Non acaba aquí o conto. O luscofusco concedeunos unha prórroga que empregamos na inspección do resto da pedra. Non tardei en atopar, a uns 7 m do panel norte e a un nivel inferior, un segundo agrupamento de coviñas (9 elementos) que presentaban características semellantes ás anteriores. Bautizamos este gravado co nome de “petróglifo do Outeiro da Pena III”.
            Moito nos chama a atención a arte rupestre. Eu sinto especial predilección pola abstracta. A atracción pode achar xustificante no misterio da súa motivación. Que pretendeu representar o artista prehistórico? É complexo pórse na cabeza dun ser humano de hai 4.000 anos. Quixo, talvez, debuxar constelacións, as súas constelacións? Foi acaso a viaxe oscilante do sol a que o inspirou?
            A noite atrapounos no medio do monte. Cumpría, por seguridade, emprender o camiño de retorno, mais, o ceo nocturno, ateigado de coviñas escintilantes, demorou a nosa marcha: o Carro ou Setestrelo, o Carriño (coa estrela Polar na cabezalla), as Pléiades (a galiña dos pitos de ouro), Orión (onde sobrancea a magnífica Betelgeuse), a uve dobre de Casiopea, os xemeos Cástor e Pólux...
            A infinitude do universo, a cativeza do individuo. Se os deuses escribiron no lenzo da noite a súa mensaxe estrelecida, o ser humano primitivo escolleu a pedra como soporte perdurábel. Só a súa preservación e a súa respectuosa divulgación nos poden facer merecentes deste extraordinario legado.
            Os veciños de Sabucedo teñen, arestora, ao seu dispor tres novos gravados rupestres. Volvo citar o pobo: “Saber das cousas de mérito pra ter que lles ensinar aos que veñen de fóra”. É dicir, se nós non valoramos o noso, xamais o poderemos rendibilizar, por exemplo, como atractivo turístico. En Cerdedo, levamos vinte anos sementando en terra erma. Confiemos na sensibilidade da xente de Sabucedo.  
A proximidade á estrada EP-7001 (o “petróglifo do Outeiro da Pena I” atópase a 30 m do vial, os gravados do Outeiro da Pena II e III, a 300 m) debera facilitar tanto a súa conservación como a súa visita (tamén, a súa vulneración). Agardamos que os donos do monte se erixan en dignos custodios da herdanza común e non releen a roza da matogueira que empece o acceso aos depósitos arqueolóxicos nin a colocación de senllos cartaces informativos. Capitán Gosende engade dous petróglifos máis na súa conta (e van once) e amplía o seu campo de acción.
.
.
.
↧

DE CERDEDO AO CEO ( I ) (Faro de Vigo, 4-1-2015)

January 4, 2015, 2:22 pm
$
0
0
.
.
.
.
Frontispicio dun panteón de Folgoso
.
.

Os días 26, 27 e 28, tentando recompor o organismo dos excesos gastronómicos do Nadal (ansia de vivos), os Gosende, metidos a funerarios, percorremos de vagar os oito cemiterios de Cerdedo, un por cadansúa parroquia: “De bos xantares e mellores ceas están as sepulturas cheas”.
A nosa súbita necrofilia non respondía a unha inconfesa perversión. Semanas atrás, acordaramos facer inventario das singularidades do patrimonio mortuorio da zona (arquitectura, escultura...) e, así mesmo, levar detalle do anecdótico, do curioso, do rechamante. A bonanza meteorolóxica favoreceu o desenvolvemento da nosa misión.
O venres, ben cediño, puxemos o pé en Cerdedo. Sorbiamos a segunda xícara de café cando o sol, preguiceiro, abriu de par en par as contras do Seixo. A xornada viña fresqueira, mais, non demoramos botarnos ao camiño. Escollemos, para comezar, o cemiterio parroquial de Santa María de Folgoso.
O conxunto de Folgoso atópase afastado das aldeas. A igrexa, do século XVII, construíuse sobre un depósito arqueolóxico de época romana. O edificio, duns 28 m de lonxitude, está orientado a poñente. Espadana de dous vans sostida por arcobotantes. Na explanada costaneira que antecede o sagrado, fomos recibidos polo aloumiño dun cruceiro con pousadoiro e as labazadas do feísmo conxénito: un ruinoso palco da música ferindo a perspectiva, un colector do lixo e o panel de anuncios do Concello no que, entre outros avisos, se advirte da existencia dun plan local de fomento do empadroamento (“Máis en Cerdedo”). Unha lectura apresurada fíxonos interpretar que a autoridade apostaba agora polo cultivo do millo. Un corvo riunos o chiste.  
Da cancela para dentro, no terceiro panteón da esquerda, atraeu a nosa atención unha peza do xadrez (o rei negro), apegada enriba do nicho de F. M. L. M., mozo falecido en 2001 aos 25 anos de idade. Á altura do templo, pola esquerda, un frontón adórnase cos Arma Christi, os instrumentos da Paixón: o Santo Graal, as cordas, a lanza de Lonxinos, a cana coa esponxa, o martelo, os tres cravos, a escada, as tenaces... No frontón contiguo, unha figura encarapuchada porta o prodixioso cálice.
A portada do santuario está presidida pola imaxe da Virxe. No adro, a superficie lousada limítase, hoxe, a un cadrado que antecede a porta grande. A par da soleira, xace unha lápida senlleira, coa inscrición tallada en mármore branco (ano 1906).
Pola banda da dereita, na cornixa do segundo panteón, propiedade da familia Castro-Matelo, érguese un anxo da morte. No terceiro panteón, observamos un mediorrelevo representando dúas mulleres reclinadas, unha en actitude mostreira. O panteón dos Cortizo enféitase cun cadaleito. O caixón pousa nun banco por diante dun frontispicio semicircular. A seguir, dous anxos terman dun tondo lampo e dúas Marías, axeonlladas, oran diante do Santo Sepulcro. Á altura da igrexa, outros dous frontispicios, de traza arcaizante, mostran en posición central senllas figuras femininas cos brazos ergueitos. Nun deles, agroman equidistantes dúas facianas. Epitafios dos anos 20. Profusión de rosáceas hexapétalas.
Contrariounos a destrución sistemática dos remates daquelas tumbas. Ben seguro, delirio vandálico. Botamos en falla unhas quince cruces. Dúas imaxes aturan resignadas o seu descabezamento.
No chan, ao pé da igrexa, aconchegouse unha lápida adobiada cunha cruz, caveira e dúas tibias. Na herbeira do adro sobrancean outras dúas lápidas.
No cabo do cemiterio, sempre pola dereita, érguese maxestoso o panteón propiedade de Xosé Taboada Mouteira (ano de 1908, a data lexíbel máis antiga). Estrutura exenta, moi semellante ao mausoleo dos Peleteiro de Cerdedo, obra do mestre Ignacio Cerviño. Coróase cun retorto baldaquino que sostén un anxo da morte e gorece unha imaxe encol dun ataúde. Contamos outras catro imaxes, unha en cada canto: a morte ceifeira, un anxo trompeteiro, a efixie dun condenado exhibindo unha diabólica carauta e unha santa mártir: “Beati mortui qui in domino moriuntur”. Na base, dous brazos danse as mans. Un farol de pé (da iluminación pública), fincado fronte ao panteón, dificulta a visión do moimento. O contador da luz afea a parede sur da igrexa.
Dous panteóns engadíronse ao recinto primixenio. Nun deles, labrouse unha Piedade.
A seguir, desprazámonos ao cemiterio deSan Pedro de Parada. A necrópole fica arredada dos poboados. Recibiunos, asoballado polo asfalto, un cruceiro-rotonda. A escultura dotouse de pousadoiro. No muro que choe o recinto, pola parte de fóra, sobresae un pequeno sentadoiro. A igrexa (século XVIII), orientada a poñente, alza unha espadana de dous corpos e tres vans na que se aloxan dúas campás. O edificio ten uns 18 m de lonxitude.
Aínda por fóra, á dereita da cancela, volvemos atopar o panel de anuncios do Concello, teimando en van no da campaña de empadroamento e, á súa dereita, un colector do lixo co autocolante publicitario “Gutterkel. Canalón de alumnio”.
Accedemos ao adro. Á dereita, a rente do chan, as lápidas fíxanse ao muro de cerramento: “La niña M. L. L. G. subió al cielo a los 5 años de edad el 24-julio-1947. Rdo. de sus padres”. Na tumba de J. B. S. atopamos a data lexíbel máis antiga (ano 1923). Por fóra do muro, un apéndice do espazo sagrado acóutase con catro follas de pedra. O adro, encampecido, semioculta unha chea de lápidas que, nalgún caso, reproducen a forma dos cadaleitos doutrora (a diferenza do féretro, o ataúde adoita ser hexagonal). Contamos tres panteóns exentos, compostos por unha soa fileira de nichos (2 nichos e oseira); semellan hórreos. O contador da electricidade aldraxa a parede posterior do edificio. Sobre o valo perimetral, pousáronse dous cachotes de seixo branco.
Pola banda esquerda, un panteón encalado adobíase con dous cus de botella. No vidro de cor verde, lese: “Pedro Domecq-Jerez”. No cemento desposuído de cal, incrustáronse pedriñas de seixo. Os panteóns de nova feitura viron incrementadas as medidas do fondo, constatando o aumento do talle medio da poboación.
Abandonamos Parada para achegármonos á parroquial de Santa Mariña de Tomonde. O igrexario, upado na encosta, fita de lonxe o poboado. A ambos os dous lados da cancela, batemos cos infames bancos de pedra que a autoridade espallou por todo o territorio. Mercados por lote, deberon saír tan baratos coma eslamiados. O cruceiro, dotado de pousadoiro, sitúase hoxe fóra de contexto.
O templo, orientado a poñente, é de orixe románica (séc. XII). A última reforma data de 1940. Edificio duns 19 m de lonxitude. Enriba do lintel da porta consérvase un cachote da fábrica orixinal con inscrición en latín: “Esta igrexa foi fundada polo presbítero Pedro, chamado O Calvo polo pobo. Era 1217 (ano 1179)”. Reloxo en hora. Campanario de dous corpos. O superior, octogonal. No corpo inferior, alóxase unha campá. Na aba esquerda do tellado sobresae un pequeno alboio (chambonada) que dá acceso á torre dos sinos.
Cemiterio organizado en varias alturas con escalinata central e lateral. No corredor da dereita, froito dunha moderna ampliación, o chan cubriuse con lousa de cemento. Neste anexo, atopamos o nicho do crego Antonio Rodríguez Fraiz, cronista de Terra de Montes. A inscrición, xaora, na nosa lingua: “Aquí, nesta Terra de Montes, á que tanto amou e serviu, xacen os restos mortais do Rvdo. D. Antonio R. F. que finou sendo abade de S. Pedro de Campañó -Pontevedra- o día 8-VI-1995 ós 82 anos. A súa familia gardarao sempre na súa lembranza”. Por riba do nicho de Fraiz, lemos outro epitafio en galego: “Herminda Lois Leiro finou o 27-6-2007 ós 88 anos. D.E.P. Nai e avoa exemplar”.
Facendo a transición entre o primeiro e o segundo nivel, dezanove panteóns (9 á esquerda da escalinata e 10 á dereita) reproducen o mesmo esquema construtivo: vertical de tres nichos baixo arco de medio punto cunha cruz por remate.
O adro lástrase con tumbas terreiras, acadando a metade do recinto. Reparamos nas numerosas lápidas de anxos e nenos, moi antigas. A súa visión devólvenos o arrepío da pandemia gripal do ano 18. Nun panteón, á esquerda da igrexa, atopamos outras tres inscricións en galego: “Lola Rodríguez Fraiz morreu o 19 do mes dos Santos 1988 en Campañó ós 73 anos. Santa Mariña sexa a súa compañeira no ceo como o é eiquí en Tomonde. D.E.P. Lembranza dos seus irmáns Antonio A. de Campañó e Paco, cuñadas e sobriños”. Arriba: “Q.E.P.D. Lisardo Rodríguez Fraiz *7-XII-1917 †9-IV-1960. Lembranza da súa dona e fillos”. E na capela do panteón: “Lembranza de dona Dosinda Fraiz Xil *6-X-1887 †12-I-1981. D.E.P.”. A familia Rodríguez Fraiz profesando amor polo noso até na sepultura.
Á esquerda da igrexa, gravouse nunha lápida do chan un risco en forma de man canda dúas rosáceas. O gravado representa a man dereita dunha persoa adulta. Abundan as lápidas con forma de atáude.
O cerramento orixinal sostén seis cruces dun incompleto viacrucis (botamos en falla nove elementos). O muro, á esquerda da igrexa, desapareceu cando se construíron os panteóns, que datan, os máis vellos, da década dos corenta. O contador da luz volve aparecer na parede posterior do templo. O cemiterio de Tomonde abre vinte e oito nichos cara a estrada de acceso á aldea. Á dereita do templo, integrando o muro, reaproveitáronse molduras que deberon formar parte de antigos panteóns ou da propia igrexa.
O terceiro panteón, á dereita do edificio, non culmina a súa estrutura cunha cruz, senón cun adobío en forma de rombo (simboloxía masónica?). Nos moimentos máis vedraños a rosácea de seis pétalos é adobío recorrente. Noutras tumbas labrouse unha caveira na cabeceira e as tibias aos pés. Nalgunhas inscricións dos nichos, a estrela acompaña a data de nacemento e a cruz, a da morte.
En Tomonde, a efectos de empadroamento, o enderezo postal do cemiterio leva o número 13. Non somos nada.
.
.
.
↧

ACTAS DA VII XORNADA DE LITERATURA DE TRADICIÓN ORAL (Lugo, 25-10-2014)

January 6, 2015, 3:55 am
↧
Search

DE CERDEDO AO CEO ( II ) (Faro de Vigo, 7-1-2015)

January 7, 2015, 2:47 am
$
0
0
.
.
.
.
Roda celta labrada nunha tumba do camposanto de Quireza.
..
..

Visitado o camposanto de Tomonde, fixemos un pouso para o xantar. Recuperado o alento, a tarde do 26 investímola na visita dos cemiterios parroquiais de Figueiroa e Castro.
O igrexario de Figueiroa localízase no seo do rueiro de San Martiño. Á esquerda da estrada, érguese un cruceiro provisto de pousadorio. O templo data do século XIX (o antigo localizábase no lugar de Figueiroa). Edificio duns 24 m de lonxitude, orientado a poñente. O lanzal campanario ten un aire co de Tomonde.
Dende a estrada, accédese ao camposanto (nivel inferior) a través de catro chanzos de escaleira. As tumbas terreñas lousan o adro e flanquean a igrexa. Á esquerda da porta grande, en terra, observamos a tumba de “Don Manuel López Vizcaíno. Párroco. *1885-†1983. Recuerdo de sus sobrinos”. Di o pobo que don Manuel, o crego de San Martiño, de infausta memoria, usaba lentes escuros por mor da súa “ollada forte”. Tamén no chan, á dereita, a lápida dun neniño: “El ángel Eligio Simal Torres subió al cielo 22-11-1925 a los once meses”. Róldannos os defuntiños retratados polo fotógrafo Virxilio Viéitez.
Aconchegada a un ángulo da igrexa, batemos cunha estela estarrecedora. A caveira, sobre tibias cruzadas e baixo gadaño ameazante, non nos quita ollo: “Bajo de esta losa fría descansan mortales restos del cura Vidal García que os dio sanos consejos. Falleció en 1º de febrero de 1891 a los 42 años de edad. Rogad a Dios por él”. Uns metros antes, apoiada contra a parede, detémonos fronte a outra lousa profusamente labrada (albíscase un reloxo de area, unha gadaña e un facho).
O muro que acouta o camposanto sostén seis cruces dun incompleto viacrucis. A sétima cruz, mutilada, tamén se apoia na parede sur (botamos en falla oito elementos). As caveiras talladas nalgunhas lápidas lémbrannos o que somos.
A carón da estrada, a face interior do muro de cerramento sostén un sentadoiro corrido. A casa reitoral é magnífica, malia estar en completa e desoladora ruína. Atronan as campás, enfatizando o paso do tempo. Noutrora (facéndonos eco da rumoroloxía), un fío de arame cruzaba o camiño, voando dende o campanario deica a reitoría, accedendo ao cuarto do cura pola ventá. O crego, deste xeito, aínda podía dar o segundo toque da misa ao agocho de sabas e cobertores. 
A groseira ampliación do cemiterio de San Martiño asoballou un fermoso pombal de planta circular. Por se interesar, un nicho está en venda. Nestes panteóns novos, aliñados fóra do camposanto primitivo, atopamos a sepultura de Roxelio Arca Rivas (1913-2010), canteiro e miliciano anarquista, fillo de Francisco Arca Valiñas, mártir da República. Gardamos un respectuoso e emocionado silencio. Sit tibi terra levis. Ao camposanto de Figueiroa tamén se lle asignou o número 13.
Abandonamos San Martiño de Figueiroa e chegamos á parroquial de Santa Baia de Castro. O templo actual, do século XVIII, oriéntase cara a poñente. O igrexario atópase a medio camiño das aldeas de Castro do Medio e Castro do Cabo, na aba noroeste do coto de Castrodiz. Un inxel cruceiro e un canastro dannos a benvida.
Unha imaxe da padroeira preside a portada do templo. Edificio duns 20 m de lonxitude. Espadana de dous corpos e tres vans onde se aloxan dúas campás. Da estrutura, sobresaen catro gárgolas.
As lápidas compoñen o adro, atinxindo a metade do couto sagro. Rosáceas, caveiras e tibias. Nunha delas, riscouse rudamenteun corazón. Estelas. Tumbas de anxos, algunhas reproducindo a forma dos cadaleitos de antano. Entremedias, un púcaro de porcelana, representando uns golfiños, sostén unha rosa de plástico. Rexistramos as fórmulas D.E.P. canda R.I.P. e mais E.P.D.
No cemiterio de Santa Baia achamos, á esquerda da igrexa, outra inscrición en lingua galega: “Delmino Vázquez Moreira morreu o 28-6-1962. D.E.P. A súa muller Sofía, os seus fillos J. Antonio e M. Esther Vázquez Otero”. Tamén se empregou a nosa lingua para honrar o nicho de María del Carmen Otero Zapatero (1932-2011), Cayetano Pérez Pérez (1927-1982) e Gumersindo Pérez Otero (1961-1988): “Un tempo para vivir, un tempo para lembrar”.
Na parte nova do cemiterio, á que se accede por unha escalinata de pendente pronunciada, achamos a sepultura de Sara Otero Espasandín (†1992), irmá do poeta e científico Xosé Otero Espasandín (1900-1987) cuxos restos repousan en terra allea (Bethesda, Washington), contravindo o seu desexo: “Pídoche, Castrodiz, dende esta terra envellecida nova, metro e medio de chan pra cando morra” (“Pico de Castrodiz”, 1942). Unha fonte de auga cantareira mana do camposanto.
Xa na xornada do sábado 27, desprazámonos ao cemiterio de Quireza. A igrexa (sécs. XVII e XIX), baixo a advocación de San Tomé, orienta a súa portada cara ao solpor. Edificio duns 22 m de lonxitude. Por riba da porta grande, lese a inscrición: “Se hizo esta obra [...]. Año de 1847”. No centro do frontón partido, un fornelo garda a talla do padroeiro. Campanario de dous corpos. O superior, octogonal. No inferior, alóxase unha campá. No alto da torre, uns altofalantes proxectan aos catro ventos as badaladas horarias (pregravadas). Desaxeitado xogo de vidreiras.
A diferenza do visto anteriormente (liña de panteóns circundando o adro), a necrópole de Quireza, estruturada en tres niveis, ábrese cara ao sur e cara ao leste, converténdose nun miradoiro privilexiado das aldeas, do val do Quireza e do pico de Castrodiz. Ao nivel da estrada de acceso e da explanada do aparcadoiro (nivel inferior-recanto sueste), construíuse, de costas á igrexa, un panteón.
O conxunto de Quireza é o máis coidado, amplo e monumental (restaurado en outubro de 2006). Sen considerar a superficie dos inmóbeis (igrexa, casa reitoral, panteóns...), o recinto sagro sobrepasa os 5.000 m2.
Nós achegámonos polo sur, deixándonos guiar polo aliñamento de cruceiros que, en número de once (máis dous pedestais orfos), arman un incompleto viacrucis (botamos en falla catro elementos). Preside o anteadro (espazo lousado) un fermoso cruceiro de fuste helicoidal da autoría de Antonio Ferreiro (ano 1902), superando en esvelteza ao seu xemelgo de Cerdedo. Na basa do fuste (octogonal), labráronse tres instrumentos da Paixón (a escada, a lanza e a vara coa esponxa). O segundo cruceiro, de menor altura, presenta un pedestal enfeitado con catro caveiras (unha por cada canto), un sapo, un lagarto e dous pares de tibias en cruz. Á esquerda, observamos a arruinada casa reitoral, con solaina ao nacente, soportada por oito piares. Na veiga anexa, érguese un hórreo.
Accedemos ao adro. No chan, a superficie ocupada polas lápidas sobrepasa os 700 m2, arrodeando a igrexa, agás polo resío posterior. Á esquerda, batemos de primeiras, cun panteón dotado de altar baixo baldaquino: “Año 1967. Propiedad de don Erundino Gago Blas” (antigo párroco).
Nunha das tumbas terreñas lemos: “D.O.M. A la memoria de Isolina Gamallo Barreiro. Falleció [...] de 1810 a los 20 años de edad. D.E.P.” Tan só un ano antes, en abril de 1809, en plena Guerra da Independencia, Quireza padeceu a acometida sanguenta do exército francés. O antiquísimo acrónimo fúnebre D.O.M. correspóndese á expresión latina Deo optimo maximo (Para o mellor e máis grande deus”), dedicada a Xúpiter. Posteriormente, foi cristianizada, pasando a significar “Para Deus, o mellor e o máis grande”. Outras datas recuadas e lexíbeis son as de 1860 e 1891.
Na terra, tamén nos chama a atención a lápida de Antonio Touriño García “Ordenado de misa” (†1911), disposta en sentido contrario ás outras. Así mesmo, outra cuxa inscrición é un signo de interrogación acompañando as letras “J E”. E outra, enfeitada co risco de Salomón: “Aquí descansan las cenizas de Rosa Arén y de sus hijas Manuela y Nemesia D.E.P. Recuerdo de Máxima Portela que jamás las olvida”. Hai epitafios que son novelas.
As lápidas máis vellas adobíanse coa rosácea de seis pétalos. Nalgúns casos, a rosácea substitúe a cruz. Ao respecto, cómpre salientar a rosácea (ou roda celta) labrada na lápida que ten por inscrición: “D.O.M. Manuel Paz falleció el 2[¿?] junio de 1907 a los 79 años de edad. D.E.P.” Talvez, sexa reutilización dunha estela romana. Son frecuentes os baixorrelevos de caveiras na cabeceira e tibias cruzadas e gadañas aos pés. Rexistramos, de trazo rudo, outros dous corazóns.
Pola banda esquerda, dezasete panteóns reproducen o mesmo esquema construtivo: vertical de tres nichos baixo arco oxival de interior trilobulado cuxo remate é unha cruz ou unha imaxe. Dos dezasete, trece son similares.
No cabo do camposanto, atopamos epitafios en galego: “Aquí dorme no derradeiro sono o noso bon Antonio Garrido Pintos que finou o 22 de outubro de 1995 ós 73 anos de idade. A túa familia ha de quererche namentras que viva”. No nicho de baixo: “Tatiana Ulla Garrido (*1974-†2009). Sempre estarás connosco”.
Tras o vidro que pecha o nicho de Manuel Borrajo Otero (†2007), lemos nun carteliño: “Manolito. Adios, vista dos meus ollos non sei cando nos veremos. Tus sobrinos/as”. No cinceiro dos Garrido Fraíz e Bouzas Piñeiro: “Descansan na paz do Señor”. No nicho de Serafín Ovelleiro Blanco (†2000) e María Pereiras Gómez (†1970): “Rdo. da súa familia”.
Dous panteóns subterráneos acóutanse por cadeas que penden de seis ou oito chantos. Achegada á parede sur da igrexa, acho a tumba de meu tío avó Francisco Solla (†1952), avantaxado canteiro, oriúndo da aldea de Abelaíndo, alcumado “Mans de ouro”.
No terceiro nivel do cemiterio, na segunda fileira de panteóns, atopamos o nicho de Severino Rascado Portos, da aldea de Mamoalba, que morreu en 2013 aos 90 anos de idade. Unha fotografía do vello socialista, cos seus característicos óculos, olla para nós tras o cristal. E o pensamento asolágase cos versos do poeta Eliseo Diego: “La muerte es ese amigo que aparece en las fotografías de la familia, discretamente a un lado, y al que nadie acertó nunca a reconocer”.
.
.
.
↧
↧

"CUMIO" EN SABUCEDO

January 8, 2015, 10:23 am
↧

DE CERDEDO AO CEO (e III) - (Faro de Vigo, 11-1-2015)

January 15, 2015, 2:02 pm
↧

BOLETÍN Nº 121 DE MONTAÑEIROS CELTAS

January 17, 2015, 12:41 am
↧

CAPITÁN GOSENDE FAI HISTORIA EN CERDEDO (Faro de Vigo, 18-1-2015)

January 18, 2015, 2:04 am
$
0
0
.
.
.
.
Ao pé do petróglifo descuberto en Carballás (Cerdedo).
.
.

Cando un lles confía boa parte da súa vida aos camiños, de cando en cando, o vadiar vese premiado cun roibén, cun poallar miudiño, cunha fonte de auga fresca, co relato dun viaxeiro que vén de volta. Cando un dedica boa parte do seu tempo a remexer no pote das apócemas, de raro en raro, o gurgullar da fervura zarrapícao co escumallo das revelacións.
            A segunda fin de semana de xaneiro, o colectivo Capitán Gosende foi agasallado novamente polos lares viales, nosos valedores. Non temos queixa, cando o desazo ou o fastío nos torce o carro, axiña o destino se confabula para devolvernos á verea. Porque hai que tirar para adiante, chova que vente; testa contra a desventura.
            A noite do sábado 10, ascendemos entre a néboa ao monte Coirego (Cotobade). Alí, no Chan da Poza, citarámonos cos compañeiros da Asociación Astronómica Sirio de Pontevedra, para, valéndonos do telescopio que dispoñen en usufruto (mercé a un convenio de xestión asinado cos propietarios, os tamén amigos Canón de Pau), observar o avance do cometa C/2014 Q2, máis coñecido por Lovejoy, en homenaxe ao seu descubridor.
            Houbo un intre no que sopesamos dar volta, pois, o pachorrento meteoro ameazaba con privarnos da corrica dos meteoritos. Por fortuna, a medida que iamos gañando altura, xa perto daquel planalto, o pano da brétema retirouse e o universo refulxente fíxose escenario. Comezaba o espectáculo.
O astro de cauda verde esmeralda andaba no seu perixeo. En nada, volvería esvaerse na fondura do cosmos, ensumido nunha singradura de 8.000 anos. Como non temos por intención quedar para a semente, era obrigado trasnoitar.
O astrónomo afeccionado australiano Terry Lovejoy manexaba un telescopio Schmidt-Cassegrain de 200 mm cando se decatou da presenza do cometa. Nós contabamos cun Meade LX200 ACF de 400 mm. O obxectivo, coma sempre, era non perder detalle.
Axiña comprobamos como a visita ao observatorio do Coirego non se ía limitar ao visionado do fatuo corpo celeste. Malia a friaxe, os voluntarios da asociación non dubidaron en impartirnos unha clase de astronomía básica: o planeta Xúpiter amañeceu polo leste (as lentes permitíronnos ver o aliñamento de tres das súas lúas: Ío, Europa e mais Ganímedes); a constelación de Orión (eu chámoa “a cafeteira italiana”), co seu inconfundíbel cinto de estrelas (as Tres Marías); a constelación dos Xemelgos (Cástor e Pólux); as Pléiades (a galiña dos pitos de ouro), instaladas na constelación do Touro; a Osa Maior (o Carro); a Osa Menor (o Carriño), coa estantía Estrela Polar indicando o norte; Casiopea (o uve dobre); a constelación do Cisne e, na outra punta, a estrela máis brillante do ceo, Sirio, que lle dá nome á asociación. A cada pouco, os berros de aglaio abalaban o silencio da noite, ao sermos sorprendidos polo chispear das últimas Cuatrántidas.
Atrapallábanseme no maxín as reflexións do televisivo Calr Sagan que conseguiu meter no corpo daquel neno que fun o becho da astronomía: “A vida é so unha ollada momentánea das marabillas deste abraiante universo. É triste que tantos a estean desbaldindo, soñando con fantasías espirituais”; “Para facer unha torta de mazá, primeiro tes que crear un universo”; “Ás veces creo que hai vida noutros planetas e, ás veces, creo que non. En ambos os dous casos, a conclusión é asombrosa”...
Fun calado durante a viaxe de volta. Matinaba no máxico anteollo do Coirego (2008), en Cotobade; no observatorio das Casetas (2009), en Forcarei. Cerdedo coma sempre, ás escuras. De socato, imaxineime contemplando o firmamento ao abeiro da malfadada escola de parapente, na preeminente atalaia do Seixo. Edificio, hogano, arruinado, abandonado, esquecido, desmantelado. Cantos cartos tirados sen criterio. En 2007, sinalei, entre os enunciados do “Proxecto Montaña Máxica”, a pertinencia de instalar un observatorio astronómico no alto Seixo. “O ser humano é un esmolante cando pensa, pero un deus cando soña”. Sigamos soñando.
Ao día seguinte, como dende hai tres anos e de xeito ininterrumpido, os Gosende tiñamos actividade en Cerdedo. Á hora de costume, fixemos conclave no noso cuartel xeral. Rebumbio de xente na sobremesa. Caras coñecidas. Afagamos cortesmente os amigábeis comensais, entre os que se atopaban: Paulo Nogueira e Magoia Bodega, integrantes dos Treixadura; o cantautor guardés Tino Baz e a insigne poeta Luz Fandiño. Bicos e apertas. A xente boa botárase ao camiño aquela tarde. Despedímonos, aínda que os adeuses, como se verá, acabarían converténdose nun deica logo.
Urxía pórse en movemento, xa que, ás seis, quedaramos ao pé de Portalén, no monte do Seixo, cos amigos Beka Iglesias, artista dixital, e Óscar Carballeda, permacultor, aveciñados na aldea das Chozas do concello da Lama. Por fin se ía facer realidade unha das miñas arelas. A célebre Portalén, que dei a coñecer no verán de 2002, íase dotar, grazas á xenerosa iniciativa persoal destes mozos, dun fito sinalador digno da súa transcendencia, respectuoso, asemade, coa paisaxe e co propio megálito.
Iamos con algo de adianto, así que lles propuxen aos Gosende facer unha paradiña na aldea de Carballás. Hai unhas semanas, cadrando cunha das visitas guiadas á Montaña Máxica, decateime de que alguén estivera rozando unha leira solapada pola matogueira, para fornecer de pasto o gando. Tras os labores de desbravamento, quedou ao descuberto unha xeitosa peneda. Aqueles outeiros reclamaron a miña atención e figuraban na inesgotábel listaxe de tarefas pendentes. Chamaríanlle tamén a atención a algún druída da Idade do Bronce? Era moito hora de comprobalo.
Abeiramos o carro ao pé da estrada, a uns 400 m do rueiro, e, sen demora, galgamos lomba arriba. A intuición empurroume dereitiño ao curuto (644 m). O sol da tardiña untaba as súas raiolas de mel nas fatias de granito. Acadei o coto e, albízaras!! Afeitos ás foquiñas do noso ubicuo “cazoleteiro”, a visión dun extraordinario conxunto de círculos concéntricos (un elemento central, de maior tamaño, do que irradian, cando menos, outros tres máis pequenos) fíxome choutar de ledicia. Outra amosega no cinto de Capitán Gosende. Desculpen a inmodestia, máis sábeme dicirlles que o de Carballás fai o petróglifo número doce na miña conta persoal de achádegos.
A carón da laxa principal, Anjo Torres atopou un fragmento esgazado de pequenas dimensións sinalado con tres coviñas. En prol da súa conservación, cumpriría trasladalo a un lugar seguro. Ben seguro, outorgaríalle razón de ser ao triste e desenxabido Museo da Pedra de Cerdedo. A idea non nos convence moito, mais, visto o visto, peor estaría no PAAR de Campo Lameiro. O novo gravado rupestre bautizouse co nome de “petróglifo de Carballás” (coordenadas: X-552.515; Y-4.708.610).  
O monte do Seixo suma outro gravado rupestre ao seu abismante repertorio arqueomítico. Felicitámonos efusivamente. Sen tempo para recreármonos coa descuberta, proseguimos a marcha cara a Portalén.     
            Alí, na revolta de Portalén, Beka e Óscar levaban xa un anaco ocupados na óptima localización do fito, supeditando a súa visibilidade á existencia ou non de cobertura, xa que o sinalador ía provisto dunha tarxeta impresa cun código QR para acceder in situ, a través dun terminal telefónico, á información que sobre Portalén existe na Rede.
            Segundo nos explicou Óscar, o marco está elaborado con madeira de piñeiro galego (pinus pinaster), tratada con sales de cobre en autoclave. A maiores, aplicóuselle unha man de lasur para exteriores (aceite ecolóxico). O texto, “Portalén”, foi gravado cunha fresadora de man.
            O chanto foi fincado a uns 20 m ao norte de Portalén, no punto onde conflúen os excursionistas que se aproximan a pé dende a Cruz do Seixo. O rótulo orientouse a poñente, cara á corripa aberta polos numerosos visitantes que acceden dende a pista. Procurouse, deste xeito, atender os dous itinerarios. Hoxe por hoxe, malia non mediar apoio ningún por parte das distintas administracións, aquel lugar converteuse nun concorrido santuario pagán. Mellor así.
            Ao pouco de rematar os traballos, mentres contemplabamos arroubados o sol solsticial asomar polo van de Portalén, oímos voces de xente que se achegaba. Eran os admirados amigos de Treixadura, o bardo Tino Baz e a escintilante Luz Fandiño. A súa presenza alumou o luscofusco. Todos decidiran pórlle remate á súa xornada en Cerdedo, ascendendo á montaña sagrada.
            O sol deu as últimas bocaladas e, na soleira de Portalén, Tino Baz, a capela, ceibou do peito o seu poema “80 anos de Luz”, composto na honra da poeta compostelá, exemplo, con 84 anos, da Galiza digna, irredutíbel e contestataria. Os aplausos emocionados resoaron lonxe.
            Hai días nos que un se ve incapaz de administrar tanta beleza. 
.
.
.
↧
↧

DE SOLPORES E PETRÓGLIFOS

January 19, 2015, 10:44 am
$
0
0
.
.
.
 .
.
 .
.
 .
.
 .
.
 .
.
 .
.
.
.
.
↧

PUBLICACIÓNS: Actas da "VII Xornada de Literatura de Tradición Oral" e nº 17 da revista "A Estrada".

January 22, 2015, 2:07 pm
↧
Search

PELOTAZOS NO SANGAL

January 25, 2015, 2:16 am
$
0
0
.
.
.
.
.
Pelota de fútbol dos anos vinte
.
.

A historia do balompé local asóciase indiscutibelmente ao topónimo “Sangal”. O Sangal é o nome do monte comunal de Cerdedo e, asemade, a denominación de dous campos de fútbol que, en épocas sucesivas e localizacións diferentes, existiron no concello.
            No Sangal vello (despois, Novo Sangal), lomba achaiada á beira da estrada de Ourense, batéronse heroicamente as dúas escuadras cerdedenses: o Cerdedo F. C. e o FV, rebautizado após co nome de San Xoán C. F.
            O Cerdedo F. C. fundouse alá polo ano 1926. De aínda existir, o club cerdedense estaría a piques de cumprir 90 anos. Por facer a comparanza, o Deportivo da Coruña constituíuse no ano 1906, o Celta de Vigo, en 1923 e o Pontevedra C. F. comezou a súa andaina no ano 1941.
            Na páxina 7 do semanario El Heraldo Gallego (Órgano de las colectividades gallegas en El Plata), editado en Bos Aires o 9 de maio de 1926, lemos a noticia fundacional: En reunión celebrada uno de estos días por un grupo de entusiastas del football, se acordó la formación de un modesto equipo con el título de Cerdedo F. C., habiéndose nombrado la siguiente directiva: Presidente, don Antonio Sanmartín; secretario, don Francisco Varela Garrido; tesorero, don Francisco Bouzas Varela; vocal primero, don Gervasio Bugallo y segundo, don Francisco González. Nuestra enhorabuena a todos.
            A seguir, faise enumeración dos primeiros benefactores: Con objeto de concluir las obras de nuestro campo del Sangal se ha abierto entre los aficionados al deporte y amantes del desarrollo del pueblo una suscripción que será cubierta con éxito en muy pocos días.
            He aquí la lista de los donantes hasta ahora: Doña Carmen Díaz Gutiérrez, 25 pesetas; don Gervasio Bugallo, 25; don Francisco Varela Buela, 15; don Francisco Bouzas Varela, 10; don Antonio Vidal, 5; don Benigno Sanmartín, 5. Suma y sigue, 100 pesetas.
            Consonte a listaxe de adhesións, represores e represaliados unían esforzos en prol do ilusionante proxecto deportivo, dez anos antes do fatídico verán do 36.
            Ao respecto do acrónimo FV (O Efeúve), uns afirman ser as iniciais de Figueiroa-Vilar, dúas aldeas da parroquia de San Martiño, posto que, ao parecer, os veciños destes lugares integraban maioritariamente o cadro de xogadores. Outros, que as siglas correspondían ao seu patrocinador, a Funeraria Vidal, empresa vencellada co restaurante “O Meu Lar”. De feito, grazas ao patrocinio d’O Meu Lar, o equipo lucía indumentaria completa (servizo de lavandaría incluído) e mais rolda de espirituosos para correr, cando menos o frío, nos xélidos domingos invernais.
            Na década dos oitenta, militei, canda a rapazada de Meilide, no San Xoán de Cerdedo e as miñas pernas probaron en máis dunha ocasión a contundencia da liga de Terra de Montes e o xabre afochancado do Sangal.
            As consignas recibidas durante o quentamento eran poucas e concisas: “Pelotazo arriba para que empalme Feroz”, “Pode pasar o balón pero non o xoghador” e “A patada máis baixa no ceo da boca”. Naqueles combates sen cuartel, esfurricaría o mesmo Espartaco.
            A decadencia do concello, irreversíbel a todas luces, concretouse na mingua demográfica e o conseguinte avellentamento da poboación. Ao pouco, xa non quedaban voluntarios que, en número de once, quixesen vestir de curto. En Cerdedo, o deporte contaxiouse da atonía xeral e daquelas tardes de gloria apenas dan testemuño unhas poucas fotografías.
            Pasaron os anos. Mentres o concello de Forcarei, tan mal comunicado coma o noso, espelía o enxeño e ía fiando o seu tecido empresarial, Cerdedo esmorecía sen dar enliñado a agulla.
            A necesidade obrigou a transformar as abandonadas instalacións deportivas nun predio industrializábel á espera de ocupantes. O proceso non requiriu grandes investimentos, pois, cando menos, o terreo xa estaba achandado.
            A autoridade engaiolou os comuneiros de Cerdedo. Os 30.000 m2 do Sangal eran unha regalía, un océano de posibilidades, centos de postos de traballo, a luz ao final do túnel. Barallábanse unha enchente de presolicitudes: unha cementeira, unha cristaleira, unha empresa de equipamentos, unha térmica de biomasa... Mesmo se lle fixeron as beiras á Celulosa.
            En 2004, co apoio unánime da asemblea comunal, o Concello obtivo luz verde para expropiar aquel terreo por un “prezo simbólico” (cero euros!!). A guiadiña comunidade de montes permitía que a cegueira privatizadora lle ripase, a cambio de nada, unha boa porción do seu monte: o monte dos veciños de Cerdedo, dos de antes, dos de agora e, sobre todo, dos do futuro.
            Non demorou o Concello en pasar aos cartos o agasallo dos dadivosos comuneiros. Por fin, en 2006, unha empresa fixo firme propósito de recalar en Cerdedo. Segundo nos fixo saber o actual presidente dos comuneiros, a irreflexiva autoridade vendeulle ao afortunado postor aquela tenza recén-expropiada por pouco máis de 500.000 euros (en 2006, falábase de 48 euros/m2; bótense contas). O comprador, érache boa!, prometeu progreso, riqueza, unha chea de postos de traballo... (Prometer, prometer ata meter...). En maio de 2007, un cura bendiciu o flamante complexo fabril. Privouse a autoridade en funcións da foto inaugural por non influír no resultado das eleccións. Xa ven, unha democracia modélica.  
En Cerdedo nunca pasa nada e, xa que logo, pasa de todo, e pouco bo. A día de hoxe, cóntanse cos dedos dunha man os cerdedenses vinculados laboralmente co polígono industrial. Algo semellante aconteceu co parque eólico do Seixo. Seica, a día de hoxe, a empresa aínda lle debe ao Concello (non aos comuneiros) uns 200.000 euros daquela operación á desesperada. A día de hoxe, outra empresa medrou dacabalo da primeira para acabar tributando en terra allea. E todos, mesmo a inoperante oposición, a mirar para outro lado.
E logo, non sería máis intelixente ter negociado unha concesión da parcela, aínda que fose de balde, sen perder nunca a propiedade? Non sería máis rendíbel ter a tixola polo rabo para esixir novas contrapartidas de acontecer calquera muda nas condicións pactadas? Isto lémbrame unha coñecida copla que cantaban os canteiros cerdedenses deslocados nos Pireneos. “Ferrocarril de Canfranc, por quen andas ghobernado...”.
Por engadirlle máis pementa a esta fabada, só faltaba que un cracker metese man nas contas do Concello e marchase cos 200.000 euros... Ben, isto sería demasiado adubo.
En resumo, os comuneiros de Cerdedo, asesorados polo inimigo, desprendéronse de 30.000 m2 de monte para goce exclusivo do capital privado que agora, aínda por riba, os ningunea. Non se pode concluír doutro xeito, aos estrategas do Concello a operación saíulles redonda, cuspidiña a unha pelota. “En política pódese facer de todo, agás o ridículo” (Tarradellas dixit).
As miñas amizades perigosas fixéronme chegar o outro día o pasquín (a toda cor e pésimo galego) das obras e milagres do Goberno local. Leo que, non satisfeitos coa primera fazaña, xa están pensando en facer o propio con máis dun millón de metros cadrados de monte, esta vez dos comunerios de Folgoso. Deus os pille confesados.
A fotonovela do Concello, que aínda dá para ler, inclúe as varandas da estrada de Limeres, os “quitamedos” que pretenden disimular a corta indiscriminada de carballos. Prégolles encarecidamente que non poñan a proba a súa eficacia. A maiores, a praia fluvial (ou piscina), inaugurada centos de veces, e as presuntas instalacións deportivas anexas que (desengánense os de fóra) non son máis ca as leiras de sempre acoutadas con malla de obra de cor laranxa (por fortuna, xa foi retirada canda os lombos rebenta-amortecedores).
Outro capítulo importante son as fontes, esas que o Concello anota no seu haber pero que, en realidade, son sufragadas cos cartos das comunidades de montes. Non sei cal escoller como paradigma da horterada: o avechucho de San Martiño, o león de Filgueira ou o mausoleo da vaca de Cerdedo. Isto da proliferación de fontes a min chéirame a nostalxia ideolóxica. Polo menos, estas non se adobían co xugo e as frechas. 
As páxinas 8 e 9 do folletín dedícanselle á cíclica enxurrada de chapapote. Créanme cando lles digo que é triste observar a capela do San Bertolameu, en Chamadoira, asoballada polo asfalto. A seguir, os pasos de peóns pintarrallados de azul, o emprego de herbicidas para desbravar as beiravías (isto omítese) e as rotondas.
Despois de moito cavilar, o Concello decidiu esquecer o asunto da sinuosa variante, gabándose de terlle trocado a Fomento un viaduto por tres rotondas. A min sóame de novo ao conto da toupeira (o orzamento da variante roldaba os 48 millóns de euros). Hai anos que veño criticando o proxecto da variante de Cerdedo, así que, non vou fochicar máis na ferida. Agora ben, das prometidas redondas, a que me parece fóra de toda lóxica é a do cruce cara ao Serrapio.
Segundo pintan no plano, o desmesurado vial desfigurará a contorna do abandonado Vichocuntín de Riba (a famosa e fermosa aldea prohibida). Postos a facer rotondas, é difícil entender como non se se lle dá prioridade á mellora do perigoso acceso ao lugar de Pedre. Probabelmente, a autoridade considera que estes veciños xa van ter abondo coa trincheira (ou acantilado) contemplada nas obras do tren lixeiro Vigo-Madrid.
Fai ben o Goberno local en contratar un técnico en Medio Ambiente para protexerse de si mesmo, malia que o diplomado en Turismo en prácticas teña por difícil misión ensinarlles Cerdedo aos de Cerdedo. No capítulo dos orzamentos para o 2015, o Concello destinará 350.000 euros para gastos de persoal. Velaquí un exemplo de empresa boiante. Feliz ano electoral.
.
.
.
↧

GABEXANDO NAS HEMEROTECAS

January 26, 2015, 2:47 pm
↧
↧

150 CANTARES PARA ROSALÍA DE CASTRO (Promove: Suso Díaz)

January 27, 2015, 2:19 pm
↧

ARMANDO REQUEIXO fala do "CARTAFOL DO RÍO DOS GAFOS" no programa "RADIOCRÍTICA" (2-2-2015)

February 5, 2015, 10:38 am
↧

OS CÍRCULOS CONCÉNTRICOS DE CARBALLÁS (Faro de Vigo, 5-2-2015)

February 6, 2015, 9:43 am
↧
Viewing all 344 articles
Browse latest View live
Search